İspanya’da Assaf Yetiştiriciliği
İspanya’da assaf yetiştiriciliği, 1977-1980 yılları arasında çok zor şartlar altında İsrail’den getirilen 400 baş erkek ve dişi koyun ile başlamıştır. Daha sonraki yıllarda getirilen sperma ve embriyolarla çoğaltılan sürülerle devam edilmiştir. Assaf, israil’de elde edilmiş olmasına rağmen, bu ülkede ete talebin sütten önde olması sonucu İspanya, assaf süt koyunu yetiştiriciliğinde bugün dünyada ilk sıradadır. Kurulan üretici birliğinin (ASSAF.E) 150 den fazla üyesi vardır. ASSAF.E Ovigen tarafından da desteklenmektedir. Genellikle İspanya’nın denize uzak orta kesiminde Castilla de Leon bölgesinde toplanan assaf koyunu bizim Orta Anadolu iklimine benzer bir bölgede yetiştirilmektedir. İspanya’nın yerli ırklarıyla yapılan melezlemelerin yanında bugün assaf saf sürüler halinde yetiştirilmektedir.
İspanya’da gezip gördüğümüz çiftlikler içinde 1000 den daha az koyunu olan işletme görmedik. Sürüler genellikle 1000-3000 baş koyun ihtiva etmektedir. Bu geniş sürülerin sevk ve idaresini de çok pratik şekilde yapabilmektedirler. Zira kuzular doğar doğmaz annelerinden ayrılmakta, daha annesinin kurulamasına dahi müsaade edilmemektedir. Yavrular ilk günden itibaren sabırla biberondan emmeye alıştırılmaktadır. Bu iş için merkezi bir mama makinası kullanılmaktadır. Bu makinadan çıkan hortumlar her bölmedeki 4-5 biberon memesine bağlıdır. Mama makinasında %60 süt, %40 suni mama tozu kullanılmaktadır. İlk günlerde bir personel teker teker bütün kuzulara biberon memesinden süt içmeyi öğretmektedir. Doğumların çok fazla olduğu günlerde bir sonda hortumu kuzunun midesine gönderilerek enjektörle süt verilmekte, böylece kritik günler atlatılmaktadır. Daha sonraki günlerde biberona alışan kuzular karınları acıktıkça süt emmekte dolayısıyla biberon memeleri önünde yığılma olmamaktadır.
Doğumdan sonra anne koyunlar yoğun bir süt sağım sürecine girmektedir. Bu süreç genel olarak 7-8-9 ay sürmektedir. Şimdi koyunların ne kadar uzun süre sağılabildiği sorusuna cevap aranmakta ve bu konuda denemeler yapılmaktadır. Nitekim laktasyon süresi bitmemesine rağmen doğumu gelen hayvanlar gördük. Görüldüğü üzere bir hayvandan mümkün olduğu kadar verim elde etmek için kurulan üretim düzeninde adeta hayvanlar sömürülmektedir. Bunun sonucu bir anacın verim periyodu ancak 5 yıl sürmekte, bu periyod sonunda dişiler damızlıktan çıkmaktadır.
Gerçekte İspanyadaki assaf sürülerinin verim ortalaması 500-600 lt civarındadır. 1000 kg’ın üzerinde süt veren hayvanların sayısı oldukça fazladır. Ancak bunu web sitelerinde veya yayınlarında çok fazla telaffuz etmemekte, gereksiz telefon konuşmalarına muhatap olmak istememektedirler.
Ovigen’in Destekleri
İspanya Assaf Yetiştiricileri birliği (ASSAF.E) bünyesinde 150 den fazla üretici ve 200 bin koyun olduğunu söylemiştik. Birlik üyesi yetiştiricilerin tamamında süt verim kontrolü yapılmaktadır. Bunun için hayvanlara ağır bir çip yutturulmakta, bu çip ağır olduğundan mideye oturmakta ve sindirim sistemi yardımıyla dışarı atılamamaktadır. Sağım sistemine giren her koyunun kimliği çip sayesinde okunmakta, verdiği süt, süt ölçerlerle tespit edilerek bağlantılı olduğu bilgisayarlara işlenmektedir. Laktasyon sonunda her koyunun laktasyon süresi ve verdiği süt miktarı kaydedilmektedir. Rakamlar standardize edilerek belli bir seviyenin üzerinde süt veren annelerin erkek yavruları döl kontroluna tabi tutulmak üzere Zamora’daki seleksiyon, ıslah ve suni tohumlama merkezinde toplanmaktadır. Burda 45 günlük karantina süresinden sonra sperma kalitesi bakımından ikinci bir teste tabi tutulan damızlık adayı koçlardan alınan spermalar dondurularak kullanılmaktadır. Bugün İspanya’da süt verim ortalaması 650 litreyi bulan 3000 başlık sürüler mevcuttur.
